(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)
-Στο γ΄ τεύχος του σχολικού Έκφραση-Έκθεση στο κεφάλαιο "Βοηθητικά στοιχεία για την αξιολόγηση" ενός επιχειρήματος δίνονται ασκήσεις προς λύση: Παραθέτω παρακάτω τις κατά την άποψή μου απαντήσεις, μερικές από τις οποίες τις αναφέρω και σε ορισμένες άλλες αναρτήσεις μου:
(Σημείωση: Οι απαντήσεις που δίνω πιθανόν να μη συμφωνούν με το επίσημο βιβλίο "βοήθημα του καθηγητή". Κατά συνέπεια περισσότερο οι απαντήσεις μου δίνονται για να κατατοπιστούν οι καθηγητές, και όχι για να διοχετευτούν στους μαθητές. Εάν βέβαια νομίζουν σκόπιμο οι καθηγητές μπορούν να ενημερώσουν τους μαθητές ότι υπάρχει και η άποψη που αναφέρω εδώ).
1, Με βάση την εμπειρία μου, έχω σχηματίσει τη γνώμη ότι οι γυναίκες πολιτικοί υποστηρίζουν τα γυναικεία δικαιώματα. Πιστεύω λοιπόν ότι η υποψήφια που επέλεξα να ψηφίσω στις εκλογές είναι πιθανόν να ακολουθήσει την ίδια πολιτική.
-Προκαταρκτικά για την απάντηση: Πολλοί συλλογισμοί στηρίζονται σε δείγμα. Υπάρχουν δυο ειδών δείγματα, το φανερό όπως στις δημοσκοπήσεις και στις έρευνες των επιστημόνων με τα ποντικάκια, και το αφανές δείγμα.Το αφανές δείγμα το χρησιμοποιούμε όλοι μας για κοινωνικά θέματα και συμπεριφορές. Αφανές δείγμα είναι αυτό όπου βάζουμε τον εαυτό μας και όσους άλλους νομίζουμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με μας. Τόσο από το φανερό δείγμα όσο και από το αφανές οδηγούμαστε σε πιθανολογικό συμπέρασμα, και όχι σε βέβαιο. Το συμπέρασμα από δείγμα το γενικεύουμε αλλά πιθανολογικά (αντίθετα το συμπέρασμα από όλον είναι ήδη γενικό, δηλαδή δεν το γενικεύουμε, πχ τα πλοία που έχουν πανιά είναι ιστιοφόρα, όλα τα πλοία που βλέπω τώρα στο λιμάνι έχουν πανιά, άρα είναι όλα ιστιοφόρα).
Απάντηση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε αφανές δείγμα, δείγμα που αποτελείται από την πομπό του λόγου αυτού και όσων άλλων νομίζει ότι έχουν την ίδια άποψη.
Παρατηρήσεις: α) Πολλοί τέτοιοι συλλογισμοί μπορούν να εξηγηθούν και με αίτιο/αποτέλεσμα: Αίτιο= η εμπειρία μου για το πώς συμπεριφέρονται οι γυναίκες υποψήφιοι είναι η τάδε, αποτέλεσμα= νομίζω ότι η υποψήφια που επέλεξα θα συμπεριφερθεί όπως προβλέπει η εμπειρία μου. β) Τους συλλογισμούς από δείγμα τους εξηγούμε πρώτα με τους κανόνες που ισχύουν για συμπεράσματα από δείγμα, και δευτερευόντως με τους κανόνες για αίτιο/αποτέλεσμα, γ) Το ότι ο συλλογισμός αυτός είναι επαγωγικός εξάγεται και από τη διατύπωση: πιστεύω= ευελπιστώ, πιθανολογώ= νομίζω αλλά δεν είμαι απολύτως βέβαιη, δ) Στον συλλογισμό αυτόν ο πομπός του λόγου έχει σωστή διατύπωση, σε άλλους συλλογισμούς όμως μπορούμε να βρούμε πομπούς λόγου που να εμφανίζουν το πιθανό συμπέρασμα ως βέβαιο, να έχουν δηλαδή λανθασμένη διατύπωση.
2) Το σώμα α θερμαινόμενο διαστέλλεται. όπως και τα σώματα β, γ. . ./τα σώματα α,β,γ . .. είναι μέταλλα/ άρα όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται.
Απάντηση: επαγωγικός συλλογισμός με δείγμα, που γίνηκε κάποτε όταν ξεκίνησαν οι έρευνες για το ποια σώματα διαστέλλονται.
-Παρατηρήσεις: α) Η διατύπωση είναι λανθασμένη. Η σωστή είναι "άρα πιθανόν όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται", β) Καθώς οι έρευνες των επιστημόνων προχωρούσαν και διαπίστωναν ότι και τα νέα μέταλλα που ανακάλυπταν θερμαινόμενα διαστέλλονταν, οι πιθανότητες ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται αυξάνονταν. Σήμερα που εξιχνιάσθηκαν σχεδόν όλα τα μέταλλα, το συμπέρασμα ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται είναι βέβαιο κατά 99/100 ή ίσως κατά 100/100. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, πχ στα ρήματα, όπου ερευνήθηκαν λχ 2000 ρήματα, διαπιστώθηκε ότι ανήκουν είτε στην ενεργητική είτε στην παθητική είτε στη μέση φωνή, και γίνηκε αποδεκτό ότι: "όλα" τα ρήματα χωρίζονται στις τρεις αυτές φωνές, ή διαθέσεις όπως αλλιώς μπορούμε να πούμε, γ) Το συμπέρασμα από ένα επαγωγικό συλλογισμό που στηρίζεται σε δείγματα που φθάνουν το 999/1000 των περιπτώσεων μετατρέπεται σε κοινή και αποδεκτή από όλους αλήθεια. Από εκεί και πέρα χρησιμοποιείται ως προκείμενη, ως αποδεικτική δηλαδή πρόταση, για παραπέρα π α ρ α γ ω γ ι κ ο υ ς συλλογισμούς. Πχ το τάδε πράγμα είναι μέταλλο, άρα θερμαινόμενο διαστέλλεται.
3), Οι Γάλλοι είναι αγενείς. Στο περσινό μου ταξίδι στο Παρίσι ένας τελωνειακός υπάλληλος μου φέρθηκε αγενέστατα.
Ανάλυση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε δείγμα. Αλλά το δείγμα είναι πάρα πολύ μικρό γι' αυτό ο συλλογισμός αυτός στην ουσία είναι παραλογισμός. Δεν μπορείς να λες ότι επειδή ένας Γάλλος σου φέρθηκε αγενέστατα, εξήντα εκατομμύρια Γάλλοι είναι αγενείς= παραλογίζεσαι.
Παρατηρήσεις : α), Ο συλλογισμός μπορεί να εξηγηθεί και με αίτιο/αποτέλεσμα: αίτιο ότι ένας Γ. μου φέρθηκε αγενέστατα, αποτέλεσμα= άρα θεωρώ ότι όλοι οι Γ. είναι αγενείς. Αλλά και έτσι ο συλλογισμός είναι παραλογισμός, γιατί η αιτία είναι τελείως ανεπαρκής και τελείως μη αναγκαία. β), Εκτός από τους παραγωγικούς παραλογισμούς, για τους οποίους κάνει κάποιον ελάχιστο λόγο το βιβλίο Έκφραση-Έκθεση, υπάρχουν και ε π α γ ω γ ι κ ο ί π α ρ α λ ο γ ι σ μ ο ί για τους οποίους το βιβλίο δεν αναφέρει τίποτα.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΎΣ:
Οι ειδικοί διακρίνουν τρία είδη επαγωγικών παραλογισμών:
(Σημείωση: Οι απαντήσεις που δίνω πιθανόν να μη συμφωνούν με το επίσημο βιβλίο "βοήθημα του καθηγητή". Κατά συνέπεια περισσότερο οι απαντήσεις μου δίνονται για να κατατοπιστούν οι καθηγητές, και όχι για να διοχετευτούν στους μαθητές. Εάν βέβαια νομίζουν σκόπιμο οι καθηγητές μπορούν να ενημερώσουν τους μαθητές ότι υπάρχει και η άποψη που αναφέρω εδώ).
1, Με βάση την εμπειρία μου, έχω σχηματίσει τη γνώμη ότι οι γυναίκες πολιτικοί υποστηρίζουν τα γυναικεία δικαιώματα. Πιστεύω λοιπόν ότι η υποψήφια που επέλεξα να ψηφίσω στις εκλογές είναι πιθανόν να ακολουθήσει την ίδια πολιτική.
-Προκαταρκτικά για την απάντηση: Πολλοί συλλογισμοί στηρίζονται σε δείγμα. Υπάρχουν δυο ειδών δείγματα, το φανερό όπως στις δημοσκοπήσεις και στις έρευνες των επιστημόνων με τα ποντικάκια, και το αφανές δείγμα.Το αφανές δείγμα το χρησιμοποιούμε όλοι μας για κοινωνικά θέματα και συμπεριφορές. Αφανές δείγμα είναι αυτό όπου βάζουμε τον εαυτό μας και όσους άλλους νομίζουμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με μας. Τόσο από το φανερό δείγμα όσο και από το αφανές οδηγούμαστε σε πιθανολογικό συμπέρασμα, και όχι σε βέβαιο. Το συμπέρασμα από δείγμα το γενικεύουμε αλλά πιθανολογικά (αντίθετα το συμπέρασμα από όλον είναι ήδη γενικό, δηλαδή δεν το γενικεύουμε, πχ τα πλοία που έχουν πανιά είναι ιστιοφόρα, όλα τα πλοία που βλέπω τώρα στο λιμάνι έχουν πανιά, άρα είναι όλα ιστιοφόρα).
Απάντηση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε αφανές δείγμα, δείγμα που αποτελείται από την πομπό του λόγου αυτού και όσων άλλων νομίζει ότι έχουν την ίδια άποψη.
Παρατηρήσεις: α) Πολλοί τέτοιοι συλλογισμοί μπορούν να εξηγηθούν και με αίτιο/αποτέλεσμα: Αίτιο= η εμπειρία μου για το πώς συμπεριφέρονται οι γυναίκες υποψήφιοι είναι η τάδε, αποτέλεσμα= νομίζω ότι η υποψήφια που επέλεξα θα συμπεριφερθεί όπως προβλέπει η εμπειρία μου. β) Τους συλλογισμούς από δείγμα τους εξηγούμε πρώτα με τους κανόνες που ισχύουν για συμπεράσματα από δείγμα, και δευτερευόντως με τους κανόνες για αίτιο/αποτέλεσμα, γ) Το ότι ο συλλογισμός αυτός είναι επαγωγικός εξάγεται και από τη διατύπωση: πιστεύω= ευελπιστώ, πιθανολογώ= νομίζω αλλά δεν είμαι απολύτως βέβαιη, δ) Στον συλλογισμό αυτόν ο πομπός του λόγου έχει σωστή διατύπωση, σε άλλους συλλογισμούς όμως μπορούμε να βρούμε πομπούς λόγου που να εμφανίζουν το πιθανό συμπέρασμα ως βέβαιο, να έχουν δηλαδή λανθασμένη διατύπωση.
2) Το σώμα α θερμαινόμενο διαστέλλεται. όπως και τα σώματα β, γ. . ./τα σώματα α,β,γ . .. είναι μέταλλα/ άρα όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται.
Απάντηση: επαγωγικός συλλογισμός με δείγμα, που γίνηκε κάποτε όταν ξεκίνησαν οι έρευνες για το ποια σώματα διαστέλλονται.
-Παρατηρήσεις: α) Η διατύπωση είναι λανθασμένη. Η σωστή είναι "άρα πιθανόν όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται", β) Καθώς οι έρευνες των επιστημόνων προχωρούσαν και διαπίστωναν ότι και τα νέα μέταλλα που ανακάλυπταν θερμαινόμενα διαστέλλονταν, οι πιθανότητες ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται αυξάνονταν. Σήμερα που εξιχνιάσθηκαν σχεδόν όλα τα μέταλλα, το συμπέρασμα ότι όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται είναι βέβαιο κατά 99/100 ή ίσως κατά 100/100. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, πχ στα ρήματα, όπου ερευνήθηκαν λχ 2000 ρήματα, διαπιστώθηκε ότι ανήκουν είτε στην ενεργητική είτε στην παθητική είτε στη μέση φωνή, και γίνηκε αποδεκτό ότι: "όλα" τα ρήματα χωρίζονται στις τρεις αυτές φωνές, ή διαθέσεις όπως αλλιώς μπορούμε να πούμε, γ) Το συμπέρασμα από ένα επαγωγικό συλλογισμό που στηρίζεται σε δείγματα που φθάνουν το 999/1000 των περιπτώσεων μετατρέπεται σε κοινή και αποδεκτή από όλους αλήθεια. Από εκεί και πέρα χρησιμοποιείται ως προκείμενη, ως αποδεικτική δηλαδή πρόταση, για παραπέρα π α ρ α γ ω γ ι κ ο υ ς συλλογισμούς. Πχ το τάδε πράγμα είναι μέταλλο, άρα θερμαινόμενο διαστέλλεται.
3), Οι Γάλλοι είναι αγενείς. Στο περσινό μου ταξίδι στο Παρίσι ένας τελωνειακός υπάλληλος μου φέρθηκε αγενέστατα.
Ανάλυση: Επαγωγικός συλλογισμός που στηρίζεται σε δείγμα. Αλλά το δείγμα είναι πάρα πολύ μικρό γι' αυτό ο συλλογισμός αυτός στην ουσία είναι παραλογισμός. Δεν μπορείς να λες ότι επειδή ένας Γάλλος σου φέρθηκε αγενέστατα, εξήντα εκατομμύρια Γάλλοι είναι αγενείς= παραλογίζεσαι.
Παρατηρήσεις : α), Ο συλλογισμός μπορεί να εξηγηθεί και με αίτιο/αποτέλεσμα: αίτιο ότι ένας Γ. μου φέρθηκε αγενέστατα, αποτέλεσμα= άρα θεωρώ ότι όλοι οι Γ. είναι αγενείς. Αλλά και έτσι ο συλλογισμός είναι παραλογισμός, γιατί η αιτία είναι τελείως ανεπαρκής και τελείως μη αναγκαία. β), Εκτός από τους παραγωγικούς παραλογισμούς, για τους οποίους κάνει κάποιον ελάχιστο λόγο το βιβλίο Έκφραση-Έκθεση, υπάρχουν και ε π α γ ω γ ι κ ο ί π α ρ α λ ο γ ι σ μ ο ί για τους οποίους το βιβλίο δεν αναφέρει τίποτα.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΎΣ:
Οι ειδικοί διακρίνουν τρία είδη επαγωγικών παραλογισμών:
Ι-Ο παραλογισμός ανεπαρκών στατιστικών στοιχείων: Είναι αυτός που στηρίζεται σε μικρό δείγμα. Σ’ αυτόν υπάγεται και η εσφαλμένη γενίκευση, όπου το δείγμα σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι ασήμαντο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ συνηθισμένα αυτά που οδηγούν σε συμπεράσματα για το χαρακτήρα ενός λαού, ή μιας φυλής με βάση αλήθειες που ισχύουν για ελάχιστα μέλη των ομάδων αυτών. Το κριτήριο του μικρού δείγματος μπορεί όμως να ισχύει για θέματα φυσικής, πχ για μέταλλα.
ΙΙ-Ο Παραλογισμός των βεβιασμένων στατιστικών στοιχείων: όπου το δείγμα δεν είναι επιλεγμένο στην τύχη.
ΙΙΙ- Ο Παραλογισμός που είναι στον αντίποδα της αναφοράς στην αυθεντία. Σ’ αυτόν συμπεραίνουμε ότι μια πρόταση είναι ψευδής ή αληθής επειδή προέρχεται από κάποιο πρόσωπο για το οποίο ισχύουν ορισμένα στοιχεία. Πχ ότι "ανακάλυψε τη θεωρία του σε μισή ώρα άρα η θεωρία του είναι ψευδής", ενώ είναι δυνατό να είναι αληθής. Ή ότι "η θεωρία του είναι σωστή γιατί την επεξεργάστηκε είκοσι χρόνια", ενώ μπορεί να μην είναι σωστή παρά τα είκοσι χρόνια επεξεργασίας της. Πιο επικίνδυνες περιπτώσεις είναι όταν μια θεωρία απορρίπτεται με το αιτιολογικό ότι αυτός που την προτείνει είναι της τάδε ιδεολογίας, ή όταν την ηθική θεωρία που προτείνει κάποιος την απορρίπτουμε επειδή ο ίδιος είναι ανήθικος, κτλ.
IV- Θα προσθέσω ότι παραλογισμό έχουμε και όταν η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρκής, και σαν παράδειγμα αναφέρω τον παραλογισμό " Η ημέρα μου δεν πήγε καλά, γιατί το πρωί συνάντησα μια μαύρη γάτα".
4), Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα.
Ανάλυση: Συλλογισμός(;) με αίτιο/αποτέλεσμα. Στην ουσία όμως αυτός ο 'συλλογισμός' είναι παραλογισμός, γιατί το ότι δεν πήγε καλά η μέρα σου δεν οφείλεται σε μια τέτοια γελοία, τελείως μη αναγκαία και τελείως μη επαρκή, αιτία. Πρέπει να ψάξεις και να βρεις άλλη ή άλλες αιτίες που η μέρα σου δεν πήγε καλά.
5), Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στην τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους.
Ανάλυση: Συλλογισμός με αίτιο/αποτέλεσμα, αλλά μη επαρκές αίτιο, άρα και μη τελείως προβλέψιμο αποτέλεσμα. Για να μην χαρακτηρίσουμε εξάλλου τον συλλογισμό ως παραλογισμό, θα πούμε ότι το συμπέρασμά του είναι υπερβολή, κατά παράβαση δηλαδή της έννοιας του μέτρου. Το σωστό θα ήταν να πει ο μαθητής ότι: επειδή μελέτησα αρκετά και μεθοδικά την ιστορία, ελπίζω να πάρω ένα καλό βαθμό σ' αυτό το μάθημα.
Παρατηρήσεις: Δεν μπορείς να ξέρεις αγαπητέ μου μαθητή, πόσο μελέτησαν οι άλλοι συμμαθητές σου. Εξάλλου υπάρχουν και άλλες αιτίες που επηρεάζουν την επίδοσή σου και τη βαθμολογία σου, όπως και την επίδοση και τη βαθμολογία των συμμαθητών σου: οι μαθησιακές ικανότητές σου σε σύγκριση με εκείνες των συμμαθητών σου, η ψυχραιμία την ώρα της εξέτασης, η κατάσταση της υγείας σου πχ να κρυολογήσεις και να έχεις πυρετό, και λοιποί απρόβλεπτοι παράγοντες.
========
IV- Θα προσθέσω ότι παραλογισμό έχουμε και όταν η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρκής, και σαν παράδειγμα αναφέρω τον παραλογισμό " Η ημέρα μου δεν πήγε καλά, γιατί το πρωί συνάντησα μια μαύρη γάτα".
4), Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα.
Ανάλυση: Συλλογισμός(;) με αίτιο/αποτέλεσμα. Στην ουσία όμως αυτός ο 'συλλογισμός' είναι παραλογισμός, γιατί το ότι δεν πήγε καλά η μέρα σου δεν οφείλεται σε μια τέτοια γελοία, τελείως μη αναγκαία και τελείως μη επαρκή, αιτία. Πρέπει να ψάξεις και να βρεις άλλη ή άλλες αιτίες που η μέρα σου δεν πήγε καλά.
5), Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στην τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους.
Ανάλυση: Συλλογισμός με αίτιο/αποτέλεσμα, αλλά μη επαρκές αίτιο, άρα και μη τελείως προβλέψιμο αποτέλεσμα. Για να μην χαρακτηρίσουμε εξάλλου τον συλλογισμό ως παραλογισμό, θα πούμε ότι το συμπέρασμά του είναι υπερβολή, κατά παράβαση δηλαδή της έννοιας του μέτρου. Το σωστό θα ήταν να πει ο μαθητής ότι: επειδή μελέτησα αρκετά και μεθοδικά την ιστορία, ελπίζω να πάρω ένα καλό βαθμό σ' αυτό το μάθημα.
Παρατηρήσεις: Δεν μπορείς να ξέρεις αγαπητέ μου μαθητή, πόσο μελέτησαν οι άλλοι συμμαθητές σου. Εξάλλου υπάρχουν και άλλες αιτίες που επηρεάζουν την επίδοσή σου και τη βαθμολογία σου, όπως και την επίδοση και τη βαθμολογία των συμμαθητών σου: οι μαθησιακές ικανότητές σου σε σύγκριση με εκείνες των συμμαθητών σου, η ψυχραιμία την ώρα της εξέτασης, η κατάσταση της υγείας σου πχ να κρυολογήσεις και να έχεις πυρετό, και λοιποί απρόβλεπτοι παράγοντες.
========
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Έκθεση λυκείου, τα μυστικά της = και για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου